ઘોડા નુ દાન - ચાંપરાજ વાળો

દિલ્લી ની મોગલ સલ્તનત ગુજરાત સર કરીને જેતપુર પર ચડાઇ કરે છે ,

ત્યારે વિર એભલ વાળા નો પુત્ર ચાંપરાજ વાળો જેતપુર નો રાજા .

 દિલ્લી ની સમઃદર સમી ફોજ સામે લડે છે , 

ચાંપરાજ ના યુદ્ધ થી મુસલમાન સુરમાઓ ત્રાસી ગયા , 

ચાંપરાજ નુ સીર કપાયુ અને ધડ ધીંગાણે ચડીયુ , 

ફોજ ને પાછળ ધકેલ તુ નશાડ તુ ધડ ફોજ ને ઠેઠ લાઠી સુધી હાંકી ગયુ .

ત્યા જઇને ધડ ઢળી પડીયુ . 

ચાંપરાજ ની ખાંભી લાઠી ને ટીંબે હજુ ઊભી છે . 

ચાંપરાજ નુ યુદ્ધ જોઇ દિલ્લી ના બાદશાહ ને હૈયા માં ફડકો બેસી ગયો .

 '' બાદશાહે પતગરીયા નૈ, પોહપ પાછા જાય ચાંપો છાબામાંય , ઊઠે એભલરાઉત '' 

બાદશાહ પાસે પ્રભાતે માલણ ફુલછાબ લઇ ને ફુલો દેવા ગય , 

બાદશાહે પુછીયુ શે ના ફુલો છે ? માલણ કહે છે . ચંપો ! 

ચંપો સાંભળતાજ બાદશાહ ચમકી જાય છે . 

એને લાગે છે કે ચાંપરાજ છાબડી માંથી ઊઠશે ! 

ચાંપરાજ પોતાનો ઘોડો ગઢવી ને દાન આપવા નુ કહી ગયેલ હતો . 

એભલ વાળો ગઢવી ને ઘોડો દાન માં આપે છે . 

પણ ગઢવી જીદ કરે છે કે ચાંપરાજ ઘોડા નુ દાન આપે તોજ લવ . 

તયારે ચાંપરાજ પ્રેત બની ને આવે છે અને પોતાના હાથે ઘોડા નુ દાન કરે છે .

 '' કમણ વિણ ભારથ કીયો, દેહ વિણ દીધા દાન . વાળા ! એ વિઘાન , ચાંપા ! કેને ચડાવી એ ? ''

 * મારવાડ નો ચારણ જેતપુર આવીને એભલ વાળા પાસે વચન માંગે છે . 

એભલ વાળો વચને બંધાય છે .જે માગો તે આપુ .

ચારણ કહે બાપ તમને પોતાનેજ માંગુ છુ ! . 

એભલ વાળો કહે હુ તો બુઢઢો છુ : મને લઇ ને શુ કરવાના ? 

ચારણે માગણી બદલી નહી એટલે એભલ વાળો ચાંપરાજ ના દિકરાને રાજપાટ સોપી ચારણ સાથે ચાલી નીકળીયા . 

પણ ચારણ ની આ વિચિત્ર માંગણી એભલ વાળા ને સમઝાતી નથી તે ચારણ ને પુછે છે 

તમને હુ શુ કામ આવીશ ? 

ચારણ જવાબ આપે છે કે 

બાપ મારવાડ માં તેડી જઇ ને મારે તમને પરણાવવાં છે . 

એભલ વાળો કહે આટલી ઉમરે મને પરણાવવાં નુ કારણ ? 

ચારણ કહે : મારે મારવાડ મા ચાંપરાજ વાળા ની જરૂર છે . 

મારે મારવાડ મા ચાંપરાજ જેવો વીર નર જન્માવવો છે . 

એભલ કહે : ચારણ તારી મારવાડ મા ચાંપરાજ ની મા મીંણલદેવી જેવી કોઇ જડશે ? 

ચાંપરાજ કોના પેટે અવતરશે ? 

ચારણે સત્બદ્ધ થઇ ને પુછીયુ '' કેવી માં ?'' 

એભલ વાળો  કહે સાંભળ ત્યારે .

 જે વખતે ચાંપરાજ માત્ર છ મહીના નુ બાળક હતો તે વખતે હુ 

એક દિવસ રાણીવાસ મા ગયો તો પારણા મા ચાંપરાજ સૂતો સૂતો રમે છે . 

એની માં સાથે વાત કરતા કરતા મારાથી જરાક આડપલુ થઇ ગયુ , 

મીણલદે બોલી હાં હાં ચાંપરાજ દેખે છે, હાં ! 

મે કહ્યુ જા રે ચાંપરાજ છ મહીના નુ બાળક શુ સમજે ? 

હુ એટલુ કહુ ત્યાતો ચાંપરાજ પડખુ ફેરવીને બીજી બાજુ જોઇ ગયો ! 

હુ તો રાણીવાસ માથી આવતો રહીયો પણ પાછળ થી એ શરમ ને લીધે ચાંપરાજ ની  માં એ એફીણ પીને આપઘાત કર્યો . 

કહો ચારણ આવી સતી મારવાડ મા મળશે તો ચાંપરાજ અવતરસે 

ચારણે નિરાસ થઇ ને કહીયુ : ' ના બાપુ ' બસ ત્યારે તંમ તમારે જાવ પાછા જેતપુર . 

'' ચાંપો પોઢયો પારણે , એભલ અળવ્ય કરે . મૂઇ મિણલદે , સોલંકણ સામે પગે .''

-''   ઝવેરચંદ મેઘાણી  ''

ગુજરાત ના દાતારી ના ઇતીહાસ મા ગર્વ લેવા જેવી વાત છે , 

દુનીયા મા કોઇ પણ ઇતીહાસ મા આવી દાતારી ની ઘટના અંકીત નહી હોય . 

એક ચાંપરાજ વાળો તેના મૃત્યુ પછી ગઢવી ને ઘોડા નુ દાન આપવા આવે છે . 

અને બીજા સાંગાજી ગોડ તેના મૃત્યુ પછી ઇશરદાન ગઢવી ને કામળી નુ દાન આપવા આવે છે . 

મૃત્યુ પછી પણ દાન આપે એવી દાતારી ની ગુજરાત ની ઇતીહાસીક ઘટના .